Sơmăh sa mǒk là lễ cũng lúa mới, diễn ra hằng năm tại các plei (làng) Bahnar, như một dịp để dân làng tỏ lòng biết ơn tới Yàng (ông trời) và Yàng Sri (thần lúa) đã cho dân làng có một vụ mùa no đủ. Là một lễ hội cộng đồng, lễ cúng lúa mới có sự tham gia của tất cả mọi người trong làng nhưng được hướng dẫn bởi chính Bok Ra (già làng), người có tiếng nói cao nhất trong làng, được người làng lắng nghe tin tưởng.
Lễ cúng lúa mới thường được khởi động bằng một cuộc họp với sự có mặt của hầu hết dân làng, do già làng kêu gọi. Với cuộc họp này, ngày giờ của lễ cúng được xác định, các bước tổ chức được thông qua, vai trò trong cuộc lễ được ứng cử. Với sự đồng ý của tất cả mọi người, lễ cúng lúa mới chính thức được khởi động. Già làng sẽ làm một lễ phép lép trước ngày tổ chức tại con suối đầu làng. Hầu hết tất cả các làng của người Bahnar đều được thành lập gần một nguồn nước. Lễ này là để thông báo cho ông bà tổ tiên, các Yàng song, Yàng suối về ngày lễ cúng lúa mới sắp được tổ chức. Lúc này, dân làng sẽ bắt đầu gặt lúa để chuẩn bị cho các món ăn được dùng trong lễ. Đến ngày tổ chức, đàn ông dựng sơ đang (cây nêu) ngoài nhà rông, sắp xếp chơ đang (dàn cúng) trong nhà rông, phụ nữ khiêng nước, giã gạo chuẩn bị làm cốm từ lúa vừa gặt, là món ăn chủ đạo trong dịp mừng lúa mới.
Vì thực hiện lễ mừng lúa mới là nỗ lực của cả cộng đồng, mỗi người tại Mơ H’ra đều nắm giữ một vài phân mảnh trong cả quá trình này.
Chị Đinh Thị Vân kể rằng:
“Khi nào làm lễ mừng lúa mới thì mình đi khiêng nước, cột ghè, giã gạo làm cốm. Ít khi để ý đến mấy ông đang làm gì lắm. Ai cũng có việc của mình, làm xong rồi cả làng ngồi lại ăn cốm uống rượu rồi hát múa với nhau thôi.”
Thay vì góp sức tận tay thực hiện lễ cúng lúa mới như mọi khi, người dân làng lần này ngồi với nhau để trò chuyện, ôn lại, ghi lại những ký ức của mình bằng những bức vẽ kể lại lễ cúng, thâu tóm không chỉ chi tiết mà còn chính những cảm nhận của mình trong nghi lễ cảm tạ Yàng Sri đã phù hộ nuôi nấng họ.
Dưới đây là lời cúng được già làng Đinh H’mưnh cầu ước vào mỗi dịp lễ mừng lúa mới:
“Ơ Yàng Sri, Yàng tốt đẹp, Yàng trên núi Chơ Lây, Yàng sông Ba. Hôm nay lũ làng chúng tôi tổ chức lễ mừng lúa mới đầu tiên. Báo cho các Yàng về đây cùng ăn cùng uống, cùng chung vui với dân làng, về ăn gan gà và lúa mới đầu tiên. Phù hộ cho dân làng được sống khỏe, mùa màng tươi tốt, dân làng không bệnh tật ốm đau. Phù hộ cho dân làng năm sau lại được mùa màng tươi tốt. Lúa năm tới, mùa tới nhiều hơn năm nay
Các bạn có thể tham khảo thêm những bức tranh được trình chiếu dưới dạng motion picture tại ĐÂY nhé!
Để xem bản full của những chiếc postcards cực kỳ xinh đẹp, hãy bấm vào ĐÂY nhé!
Toàn bộ thông tin được đăng tải trong Bộ sưu tập số Di sản Kết nối là do cộng đồng đóng góp và chỉ mang tính chất tham khảo. Chương trình không chịu trách nhiệm đối với mọi khác biệt so với thông tin được nêu trong Bộ sưu tập số cũng như miễn trách đối với mọi trách nhiệm pháp lý nảy sinh từ việc sử dụng thông tin từ Bộ sưu tập này. Tham khảo thêm tại Quy định cộng đồng.
